1 Eylül haftasında kart harcamaları 191,1 milyar lirayla rekor kırdı. Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, geçen yıla göre yüzde 140 artışa dikkat çekerek önlem alınacağını, kart harcamalarındaki reel artışın ise yüzde 51 olduğunu belirtti. Okulların açılmasının da etkisiyle eğitim harcamaları bir yılda nominal olarak yüzde 345,45, reel olarak ise yüzde 199,74 artarken, dövize duyarlı harcama kalemlerindeki iki kat artış dikkat çekti.
Seçim sonrasında özellikle vergi ayarlamaları ve döviz kuru atağının yayılma etkisiyle enflasyonda hızlı bir yükseliş yaşandı. TÜİK verilerine göre enflasyon üç ayda yüzde 24 artarken, döviz kurlarındaki artış ise yüzde 35’e ulaştı. Küresel ölçekte artış gösteren ve döviz kuruna etkisi daha fazla olan akaryakıt başta olmak üzere bazı ürün kalemlerindeki artış üç ayda yüzde 80’e ulaştı. Merkez Bankası Para Politikası Kurulu metinlerinde de belirtildiği gibi, kötüleşen enflasyon beklentileri harcamaları öne çıkarmış ve kart harcamalarında patlama yaşanmıştır.
GERÇEK OLARAK YAKIT İÇİN YÜZDE 27 DAHA FAZLA HARCADI
Merkez Bankası’nın haftalık bilgilerinden yapılan hesaplamaya göre; Geçen yıl Eylül ayının ilk haftasında 79,7 milyar lira olan toplam kredi ve banka kartı harcamaları, bu yılın 1 Eylül haftasında 191,1 milyar liraya yükseldi. Yüzde 140’lık nominal artış, enflasyondan arındırıldığında yüzde 51’lik reel artışa işaret ediyor. Geçen yıl akaryakıt ve petrole 6,06 milyar lira harcama yapılırken, bu yıl eylül ayının ilk haftasında 12,3 milyar lira harcama yapıldı. Yani kart harcamalarında nominal olarak yüzde 103,6, reel olarak ise yüzde 27 oranında artış yaşanıyor.
ÇEŞİTLİ GIDALARDA KARTLA HARCAMA GERÇEK OLARAK YÜZDE 39 DAHA FAZLA
Çeşitli gıdalara yönelik kredi ve banka kartı harcamaları geçen yıl 5 milyar liradan bu yıl 12 milyar liraya çıktı. Eylül ayının ilk haftasındaki bu harcama nominal olarak yüzde 140 oranında bir artış gösteriyor. Enflasyona göre ayarlandığında tüketiciler çeşitli gıdalara yönelik kart harcamalarını yüzde 39 oranında artırmak zorunda kaldı. Hizmet enflasyonu Merkez Bankası’nın sıkı uyarılarda bulunduğu bir alan olarak öne çıkıyor. Hizmet sektörlerinde kart harcamaları geçen yıl eylül ayının ilk haftasında 4,5 milyar lira iken bu yıl 12,4 milyar liraya yükseldi. Nominal artış yüzde 173,6 olurken, enflasyondan arındırıldığında reel artış yüzde 52,35 oldu.
BU YIL AÇILAN OKULLAR VELİLER İÇİN ÜÇ KAT DAHA DEĞERLİ
Eylül ayının ilk haftasında okulların açılması kartlı harcamaları önemli ölçüde etkiledi. Geçen yıl eylül ayının ilk haftasında eğitim harcamalarına yalnızca 2,6 milyar lira harcanırken, bu yıl eylül ayının ilk haftasında 11,6 milyar lira harcama yapıldı. Bu, enflasyona göre arındırıldığında nominal olarak yüzde 345,45, reel olarak ise yüzde 199,7 oranında bir artışı ifade ediyor. Veliler bu yıl kartlarla eğitim masraflarına neredeyse 3 kat fazla para ödedi. Okulların açılması giyim ve ayakkabı harcamalarını da etkiliyor. Geçen yıl eylül ayının ilk haftasında bu kümeye 5,4 milyar lira harcama yapılırken, bu yılın eylül ayında POS makineleri kartlardan 11,5 milyar lira çekildi. Nominal artış yüzde 111,7 olurken, giyim ve ayakkabı kümesi harcamalarındaki reel artış enflasyondan arındırıldığında yüzde 61,5 oldu.
MARKETLERDE VE AVM’LERDE KART İLE 30 MİLYAR DOLAR HARCADIK
Tüketiciler geçen yılın eylül ayının ilk haftasında market ve alışveriş merkezlerinde kredi ve banka kartlarıyla 15,2 milyar lira harcama yaparken, bu yılın eylül ayında 30,6 milyar lira harcama yaptı. Nominal olarak yüzde 101,7 oranında artış yaşanırken, market ve AVM’lerdeki kart harcamaları enflasyondan arındırıldığında yüzde 27 oranında arttı. Hem gıda kümesindeki vergi düzenlemelerinden hem de döviz kurlarındaki yükselişten etkilenen gıda kümesinde kart harcamaları geçen yılın eylül ayında 4,56 milyar lira iken bu yılın eylül ayında 10,9 milyar liraya ulaştı. Nominal artış yüzde 140 olurken, enflasyondan arındırıldığında reel artış yüzde 26,45 oldu.
DÖVİZE ENDEKSLİ KÜMELENMEDE İKİ KAT ARTIŞ
Dövize duyarlı gruplarda da yüksek harcama artışları dikkat çekiyor. İthal ürünlerin yer aldığı elektrik elektronik kümesine geçen yılın eylül ayında 4,4 milyar lira harcama yapılırken, bu yılın eylül ayının ilk haftasında 13 milyar lira harcama yapıldı. Bu nominal yüzde 194,4 enflasyondan arındırıldığında yüzde 94,1 oranında reel bir artış olduğunu gösteriyor. Mobilya grubunda geçen yıl eylül ayının ilk haftasında 2,4 milyar lira olan kart harcamaları bu yıl 5,4 milyar liraya yükseldi. Bu nominal yüzde 126 enflasyondan arındırıldığında yüzde 42,3 oranında reel bir artış ortaya çıkıyor. Sağlık amaçlı kart harcamaları nominal olarak yüzde 119, reel olarak yüzde 23,42 artarken, seyahat giderleri nominal olarak yüzde 124, reel olarak ise yüzde 23,2 arttı.
GECİKME FAİZİ VE NAKİT ÇEKME FAİZİ ARTTI
Merkez Bankası’nın siyasi faiz oranında yaptığı artışlar, son üç ayda kredi kartlarının geç ödeme ve nakit çekme faiz oranlarını da artırdı. Haziran ayında kredi kartlarına uygulanan azami akdi faiz oranı yüzde 1,36, azami gecikme faizi oranı ise yüzde 1,66 oldu. Siyasi faiz oranlarındaki artışlarla birlikte azami faiz oranı Temmuz’da yüzde 1,91’e, Ağustos’ta yüzde 2,31’e, Eylül’de ise yüzde 2,81’e yükseldi. Gecikme faizi oranı Temmuz’da yüzde 2,21’e, Ağustos’ta yüzde 2,43’e, Eylül’de ise yüzde 3,11’e yükseldi. Kredili mevduat hesapları dahil karttan nakit çekme faiz oranları Haziran ayında yüzde 1,36 iken Temmuz ayında yüzde 1,91’e, Ağustos ayında yüzde 2,89’a, Eylül ayında ise yüzde 3,57’ye yükseldi. Nakit çekme gecikme faizi Haziran’da yüzde 1,66’dan Temmuz’da yüzde 2,21’e, Ağustos’ta yüzde 3,19’a, Eylül’de ise yüzde 3,87’ye yükseldi.
180 BİN KİŞİ YASAL TAKİPTE
Temmuz ayında bireysel kredisini ödeyemeyenlerin sayısı 78 binden 96 bine yükselirken, bireysel kredi kartını ödeyemeyenlerin sayısı da 100 binden 114 bine çıktı. Bireysel kredi veya kredi kartı borcunu ödeyemeyip davaya düşenlerin oranı temmuz ayında bir önceki aya göre yüzde 52 artarak 180 bine ulaştı. Türkiye Bankalar Birliği Risk Merkezi Negatif Bireysel Kredi ve Kredi Kartı raporuna göre; Ocak-Temmuz 2023 döneminde bir önceki yılın aynı dönemine göre bireysel kredi veya bireysel kredi kartı borcu nedeniyle yasal takibata uğrayan kişi sayısı yüzde 22 azalarak 752 bin kişiye geriledi. Öte yandan Risk Merkezi verilerine göre Temmuz 2023 itibarıyla bireysel kredi kartları dahil bireysel kredilerde tasfiye edilecek alacaklar bir önceki yıla göre yüzde 26 artarak 40 milyar TL’ye ulaştı.
TELEKOM GERÇEK OLARAK AZALAN TEK KÜMELENMEDİR
Merkez Bankası’nın verdiği bilgiye göre, geçen yıl eylül ayının ilk haftası ile bu yılın eylül ayının ilk haftasında yapılan kartlı harcamalar karşılaştırıldığında asıl düşüş gösteren küme telekomünikasyon oldu. Telekomünikasyon kümesine geçen yılın eylül ayında 1,74 milyar lira harcama yapılırken, bu yılın eylül ayının ilk haftasında 1,99 milyar lira harcama yapıldı. Nominal artış yüzde 14,4, enflasyondan arındırıldığında reel daralma ise yüzde 24,5 oldu.
